Билеты по Истории Беларуси

отзывы и пожелания: TheRaven@tut.by
БІЛЕТ 19
1. Беларускі нацыянальна-культурны рух у пачатку XX ст.
Прадвеснікам беларускага нацыянальна-культурнага руху з'явілася інтэлігенцыя, якая ў І палове XIX ст. зацікавілася бе-ларускім этнасам, пачала вывучацьяго песні, казкі, звычаі, аб-рады, запісваць і публікаваць іх.
У II палове XIX ст. назіраўся пэўны ўздым беларускага нацыянальна-культурнага руху сярод інтэлігенцыі Менска, Вільні, Віцебска. Ужо ў пачатку 60-х гадоў ставілася пытанне аб прад-стаўленні права на самавызначэнне былым "правінцыям" Рэчы Паспалітай—Літве, Беларусі і Украіне.
У канцы 90-х гадоў у Менску па ініцыятыве братоў Луцке-вічаў утварыўся гурток з мэтай вывучэння Беларусі і распра-цоўкі беларускага нацыянальнага пытання. У 1902 г. Луцкеві-чы паступілі вучыцца ў Пецярбург і заснавалі там легальны студэнцкі "Гурток беларускай народнай асветы", які працяг-ваў пачатую ў Менску дзейнасць. Дзякуючы "Гуртку" у 1903 г. быў выдадзены зборнік вершаў Я. Лучыны "Вязанка", а ў 1904 г.—"Калядная чытанка" і "Вялікодная пісанка".
У 1903 г. на аснове нацыянальна-культурных гурткоў бе-ларускай моладзі Менска, Вільні і Пецярбурга была ўтворана "Беларукая рэвалюцыйная грамада". Стваральнікамі і кіраўн-ікамі яе былі, акрамя Луцкевічаў, Алесь Бурбіс, Алаіза Пашкевіч, Вацлаў Іваноўскі і інш.
Пачатак XX ст. з'явіўся важным этапам у працэсе ўтва-рэння беларускай нацыі. Яшчэ ў канцы XIX ст. прадстаўнікі
беларускай інтэлігенцыі тэарэтычна абгрунтавалі існаванне самастойнага этнасу і абвясцілі яго права на роўнасць з іншымі народамі, права на палітычнае самавызначэнне свайго лёсу. У пачатку XX ст. завяршылася арганізацыйнае афармленне пер-шай нацыянальнай палітычнай партыі, якая выступша з рэва-люцыйна-дэмакратычнай праграмай барацьбы за нацыяналь-ную свабоду беларускага народа. Але з прычыны існавання фактычнай забароны беларускамоўнага друку ў царскай Расіі, працэс складвання нацыянальнай літаратурнай мовы яшчэ не завяршыўся.
Уздыму нацыянальнага руху ў Беларусі садзейнічала рэ-валюцыя 1905—1907 гг. Арганізатарам, ідэйным і палітыч-ным кіраўніком барацьбы з'яўлялася Беларуская сацыялі-стычная грамада. Бліжэйшай сваёй задачай БСГ абвясціла звяржэнне самадзяржаўя, утварэнне Расійскай федэратыў-най дэмакратычнай рэспублікі са свабодным самавызна-чэннем і культурна-нацыянальнай аўтаноміяй народнасцей. Легальным органам БСГ стала штотыднёвая газета "Наша доля", якая пачала выдавецтва ў 1906 г. у Вільні. Неафіцый-нымі яе рэдактарамі былі Луцкевічы, Цётка, Умястоўскі. Пас-ля закрыцця "Нашай долі" стала выдавацца ў Вільні што-тыднёвая легальная газета "Наша ніва" (1906 г., лістапад). Аноўным аб'ектам БСГ заставалася вёска. Уплыў БСГ у ра-бочым руху гарадоў, за выключэннем Менска і Вільні, амаль не адчуваўся з-за нязначнай колькасці беларускіх рабочых і іх нізкай нацыянальнай свядомасці.
Важную ролю ў развіцці беларускага нацыянальна-куль-турнага руху і ў пашырэнні нацыянальнай асветы адыграла дзейнасць кнігавыдавецкай суполкі "Загляне сонца і ў наша аконца". Суполка арганізавала некалькі выданняў. Так, у 1907 г. выйшлі з друку "Дудка беларуская" Ф. Багушэвіча і ў перак-ладзе В. Дуніна-Марцінкевіча "Пан Тадэуш" А. Міцкевіча. Так быў пакладзены пачатак сістэматычнаму выданню беларуска-моўных кніг. Суполка арганізавала рэкламу і продаж сваіх і іншых выданняў на беларускай мове, а таксама рускіх і польскіх кніг пра Беларусь.
Атакі ў перыяд рэакцыі супраць беларускага нацыяналь-нага руху з адкрытым адмаўленнем існавання беларускай на-цыі аказаліся беспаспяховымі. Але ў такіх умовах беларускі адраджэнцкі рух быў вымушаны ў асноўным абараняцца ад націску рэакцыйных сіл, якія па сваёй магутнасці непараўналь-на пераўзыходзілі яго. Расла папулярнасць "Нашай нівы". Па-шырыўся беларускі кнігадрук. У 1908—1914 гг. выйшлі ў свет 77 беларускіх кніг. Публікаваліся творы В. Дуніна-Марцінкев-іча, Ф. Багушэвіча, Цёткі, Я. Купалы. Я. Коласа, М. Багдановіча, Ц. Гартнага і інш. Другое месца па колькасці выданняў займа-ла навукова-папулярная літаратура. Значныя поспехі назірал-іся і ў развіцці беларускага нацыянальнага мастацтва.
Характэрнай асаблівасцю беларускага нацыянальнага руху ў пачатку XX ст. з'яўлялася тое, што ён развіваўся пад кіраўніцтвам адной партыі—БСГ, а затым на працягу доўгага часу—адной газеты "Наша ніва". Беларускі нацыянальны рух
быу сялянскім, народніцкім па характары. Намбольш актыунан яго сілай была сялянская і дробна-шляхецкая па паходжанні інтэлегенцыя.
2. Станаўленне суверэннай Рэспублікі Беларусь. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь.
Адзінага погляду на прычыну краху савецкай таталітарнай сгстэмы не існуе. Але трэба адзначыць, што выбар шляхоў развіцця быўдобраахвотным. Ён стаў вынікам прызнання ўлад СССР неабходнасці карэнных змен ва ўсіх сферах жыцця.
27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў "Дэклара-цыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі". Адпаведна Дэкларацыі Беларусь—
суверэнная дзяржава, якая усталявана на аснове ажыццяулен-ня беларускай нацыі, яе права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршынства народа ў вызначэнні свайго лёсу. Абвяшчэнне суверэнітэту Беларусі было пошукам новых форм сувязей паміж рэспублікамі, спробай пераўтварэння нацыяналь-
на-дзяржаўных адносін.
У жніўні 1991 г. былі прыняты рашэнні аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі.
У верасні 1991 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў новую назву дзяржавы—Рэспубліка Бепарусь.
Важнейшым крокам да станаўлення незалежнасці было 8 снежня 1991 г. У гэты дзень кіраўнікі Беларусі, Украіны і Расіі прынялі рашэнне і падпісалі пагадненне аб прыпыненні існа-вання СССР, а таксама аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).
Такім чынам, Беларусь уступіла ў новы этап свайго развіцця. Вялікае значэнне мела прыняцце 15сакавіка 1994 г. Канстытуцыі РБ. У лістападзе 1996 г. на рэспубліканскім рэферэндуме ў Канстытуцыю РБ былі ўнесены папраўкі і дапаўненні.
Канстытуцыя—гэта асноўны закон дзяржавы, які вызна-чае дзяржаўны і грамадскі лад, прынцыпы і парадак стварэння прадстаўнічых органаў улады, выбарчую сістэму, правы і абавязкі грамадзян.
Адпаведна Канстытуцыі, Рэспубліка Беларусь з'яўляецца ўнітарнай дэмакратычнай сацыяльна-прававой дзяржавай.
Прынятая Канстытуцыя РБ налічвае 9 раздзелаў, 146 ар-тыкулаў. Найвышэйшай каштоўнасцю і мэтай дзяржавы з'яў-ляецца чалавек, яго правы, свабоды, гаранты іх рэалізацыі. Носьбітам суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь абвешчан на-род, які ажыццяўляе сваю ўладу праз прадстаўнічыя органы
ўлады. Дэмакратыя ў рэспубліцы ажыццяўляецца на аснове разнастайнасці палітычных інстытутаў, ідэалогіі. поглядаў. Дзяр-жава засноўваецца на прынцыпе падзелу ўлад: заканадаўчай, выканаўчай і судовай. Заканадаўчым органам Рэспублікі Бе-ларусь з'яўляецца Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь—парламент, які складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Выканаўчая ўлада належыць Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь. Судовую ўладу ажыццяўляюць суды. Кан-троль за канстытуцыйнасцю нарматыўных актаў у дзяржаве ажыццяўляецца Канстытуцыйным Судом Рэспублікі Беларусь.
Упершыню ў рэспубліцы ў адпаведнасці з Канстытуцыяй уведзена прэзідэнтская форма праўлення. Прэзідэнт з'яўля-ецца кіраўніком дзяржавы, гарантам Канстытуцыі РБ, праў і свабод чалавека і грамадзяніна. 10 ліпеня 1994 г. першым прэзідэнтам краіны быў абраны А.Р. Лукашэнка. Дзейнасць прэзідэнта падкантрольна толькі парламенту, рэгламентуецца Канстытуцыяй РБ і законамі дзяржавы.
Трэба зазначыць, што Канстытуцыя РБ адпавядае ўсім асноўным параметрам сусветных дэмакратычных стандартаў дзяржаўнага і грамадскага будаўніцтва. БІЛЕТ 20
1. Прычыны, асноўныя падзеі і вынікі буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі 1905—1907 гг. і лютаўскай рэ-валюцыі 1917 г. у Беларусі.
У пачатку XX ст. у Беларусі, як і ў Расійскай імперыі ў цэлым абвастрыліся:
1) супярэчнасці паміж новымі капіталістычнымі адносінамі і феадальнымі перажыткамі;
2) супярэчнасці паміж пралетарыятам і буржуазіяй;
3) нацыянальнае пытанне; аграрнае пытанне.
Усё гэта прывяло да рэвалюцыйных падзей 1905—1907 гг. У гэты час сфарміраваліся 3 палітычныя лагеры:
1) кансерватыўны, урадавы;
2) ліберальны;
3) рэвалюцыйна-дэмакратычны.
Урадавы лагер імкнуўся захаваць самадзяржаўе ў Расіі, ліберальны марыў аб пераўтварэннях у краіне, выступаў за канстытуцыйную манархію. Рэвалюцыйна-дэмакратычны лагер змагаўся за шырокія дэмакратычныя пераўтварэнні, за дэмакратычную рэспубліку.
Такімчынам, рэвалюцыя 7905—1907 гг. пачалася 9 студзеня. Расстрэл мірнай дэманстрацыі рабочых у гэты дзень у Пе-цярбургу знайшоў адразу водгук у Беларусі. У многіх беларускіх гарадах 11—15 студзеня 1905 г. прайшлі забастоўкі салідарнасці. У беларускіх губернях баставала ў студзені 34 тыс. чалавек. Пракацілася хваля эканамічных забастовак. Агульныя палітычныя стачкі адбыліся ў Брэсце, Полацку, Гродне, Мазыры і інш.
Уздым рэвалюцыйнай актыўнасці мас патрабаваў дак-ладнага кіраўніцтва. Ініцыятарамі і кіраўнікамі выступленняў сталі партыі дэмакратычнага лагера—РСДРП, эсэры, Бунд, ППС, БСГ. Але адзінства дзеянняў у іх не было. Гэта адмоўна адлюстравалася на тактыцы дзеянняў.
Вясной і летам 1905 г. на Беларусі назіраўся ўздым рэва-люцыйнага руху. У красавіку—чэрвені 1905 г. палітычнымі выступленнямі было ахоплена 56 гарадоў і мястэчак Беларусі.
Пад уплывам руху рабочых шырокі размах набыў сялянскі рух. У чэрвені 1905 г. адбылося 175 сялянскіх паўстанняў. Яны былі накіраваны супраць памешчыкаў і мясцовых органаў улады.
У адказ на паўстанне на браняносцы "Пацёмкін" у Мінску ўзбунтаваліся салдаты чыгуначнага батальёна. накіраванага з Баранавіч на Далёкі Усход. У Віцебску ў жніўні—верасні адбываліся хваляванні сярод салдат-запаснікоў, мабілізаваных у Рызе. Вы-ступалі салдаты асобных часцей Магілёўскага, Грод-зенскага і Брэст-Літоўскага гарнізонаў, Бабруйскага дысцыплінарнага батальёна.
Пад націскам рэвалюцыі царызм прыняў рашэнне стварыць заканадаўчую Думу. 6 жніўня 1905 г. цар Мікалай II падпісаў Мані-фест аб скліканні Думы, аднак рэвалюцыйны ўздым змёў Думу.
У кастрычніку 1905 г. рэвалюцыйны рух дасягнуў асаблівага размаху, адбылася ўсерасійская палітычная стачка. У гэтых умовах царызм быў вымушаны пайсці на палітычныя ўступкі. 17 кастрычніка 1905 г. цар выдаў Маніфест, у якім абяцаў склікаць Дзяржаўную думу с заканадаўчымі правамі, абвяшчаў свабоду слова. сходаў, саюзаў і г.д. Буржуазна-ліберальны лагер быў гэтым задаволены. Аднак працоўныя ставіліся да "Маніфеста 17 кастрычніка" з недаверам. У шэрагу гарадоў прайшлі мітынгі-пратэстаў. У Мінску 18 кастрычніка 1905 г. губернатар горада Курлаў загадаў адкрыць агонь на ўдзельніках мітынгу на Пры-вакзальнай плошчы.
У ходзе кастрычніцкай стачкі ў Расіі ўзніклі Саветы рабо-чых дэпутатаў. Стачачныя камітэты " кааліцыйныя саветы былі створаны ў Мінску, Віцебску, Мазыры, Баранавічах, Пінску, Гомелі.
У пачатку снежня 1905 г. царскі ўрад паспрабаваў авало-даць становішчам у краіне. У адказ на гэта ў Маскве пачалося ўзброенае паўстанне. У падтрымку снежаньскага паўстання забаставалі чыгуначнікі большасці чыгуначных вузлоў Беларусі.
Пасля снежаньскіх падзей 1905 г. рэвалюцыя пайшла на спад. Самадзяржаўе паступова ўзяло сітуацыю пад свой кант-роль. "Левы блок" стаў распадацца. Яго апошняй акцыяй стаў байкот І Дзяржаўнай думы ў 1906 г., аднак ён быў няўдачным.
Станаўленне расійскага парламентарызму ішло цяжка. Першая Дума праіснавала 72 дні, другая—102. 3 чэрвеня 1907 г. быў апублікаваны Маніфест аб роспуску II Думы і змяненні вы-барчай сістэмы. Гэтая падзея стала сапраўдным дзяржаўным пераваротам і азнаменавала паражэнне рэвалюцыі.
Рэвалюцыя 1905—1907 гг. была буржуазна-дэмакра-тычнай. Яна значна аслабіла асновы самадзяржаў'я, зрабіла моцнае ўздзеянне на рабочы і нацыянальна-вызваленчы рух. Фабрыканты і заводчыкі вымушаны былі павысіць заработ ную плату, скараціць працоўны дзень, палепшыць умовы пра-цы рабочых.
Першая расійская рэвалюцыя скончылася. Але яе зада-чы не былі выкананы, мэты—не дасягнуты, таму незадаволе-насць у грамадстве расла. Падштурхоўваўся гэты працэс гас-падарчай разрухай і вайной.
У лютым 1917 г. пачалася другая руская рэвалюцыя. Яна
у Петраградзе перамагла, у выніку чаго закончылася панаван-не дынастыі Раманавых. Але асаблівасцю рэвалюцыі ў Пет-раградзе было тое, што тут склалася своеасаблівае перапля-ценне двух дыктатур—дыктатуры буржуазіі, якую прадстаў-ляў Часовы ўрад і рэвалюцыйна-дэмакратычнай дыктатуры ў выглядзе Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Так утвары-лася ў краіне двоеўладдзе.
У пачатку сакавіка 1917 г., калі звесткі аб перамозе дайшлі да Беларусі, у гарадах і мястэчках прайшлі мітынгі, дэманстрацыі, акцыі непадпарадкавання ўладам. Пачалі стварацца Саветы рабочых салдацкіх дэпутатаў. 4 сакавіка быў створаны Мінскі Савет рабочых дэпутатаў \ Часовы выканаўчы камітэт. Каб аб'яднаць сілы пралетарыяту і салдат 8 сакавіка быў створаны адзіны Мінскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў і адзіны выканаўчы камітэт на чале з бальшавіком Б. Позернам. Сваю асноуную задачу яны бачылі у арганізацыі рабочых і салдат, у абароне іх эканамічных інтарэсаў і палітычных правоў. Саветы на Беларусі прызнавалі кіруючую ролю Петраградскага Саве-та, а разам з тым прызнавалі і Часовы ўрад. Больш таго, яны дапамагалі Часоваму ўраду стварыць мясцовыя органы ўла-ды. Амаль ва ўсіх гарадах Беларусі сталі з'яўляцца буржуаз-ныя "грамадскія камітэты парадку". Прыхільнікамі гэтага былі эсэры, меншавікі і бундаўцы, якія пераважалі ў Саветах. Такі камітэт быў створаны ў Мінску 4 сакавіка 1917 г.
Такім чынам, на Беларусі, як і ў Расіі ў цэлым, склалася цвоеўладдзе.
Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. дала штуршок для дэмакра-тызацыі грамадства. Пачалі стварацца прафсаюзы, выбарныя салдацкія камітэты ў арміі. Ажывілася сялянства. У красавіку 1917 г. прайшоў з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і неакупіра-ваных паветаў Віленскай губерніі, дзе была зроблена спроба вырашыць аграрнае пытанне. Але канчатковае заканадаўчае ра-шэнне аграрнага пытання адкладвалася да Устаноўчага схода.
Таксама ў красавіку прайшоў І з'езд ваенных і рабочых дэпутатаў армій і тылу Заходняга фроту, які прызнаў неабходным працягваць вайну з мэтай абароны рэвалюцыі. У красавіку 1917 г. адбыўся І з'езд беларус'кіх нацыя-нальных арганізацый. Ён адобрыў стварэнне Беларускага на-цыянальнага камітэта (БНК) на чале з Р. Скірмунтам.
Лютаўская рэвалюцыя палітызавала ўсё грамадства. Роз-ныя класы, палітычныя плыні і партыі па-рознаму ўяўлялі да-лейшае развіццё краіны. Партыі буйной буржуазіі падтрымлівалі Часовы ўрад. Ліберальна-дэмакратычныя партыі адстойвалі ідэю прававой пераемнасці старой і новай улады, патрабавалі ўстанаўлення канстытуцыйнай манархіі. Дробнабуржуазныя партыі выступалі за больш радыкальную перабудову грамад-ства. Адзіная партыя, якая не супрацоўнічала з Часовым ура-дам была партыя бальшавікоў на чале з У. Леніным.
Значна ўзмацнілася размежаванне палітычных сіл на Беларусі. Тут дзейнічалі пасля Лютаўскай рэвалюцыі і кадэты, і меншавікі, і эсэры, і бальшавікі.
Вясной 1917 г. аформілася Беларуская народная партыя сацыялістаў (БНПС), галоўным патрабаваннем якой было прадастаўленне Беларўсі аўтаноміі ў межах Расійскай дзяржавы. Актывізавалі сваю дзейнасць Яўрэйская сацы-ял-дэмакратычная рабочая партыя, Бунд. Узнавіла сваю дзейнасць Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ). У ліпені 1917 г. у Мінску адбыўся другі з'езд беларускіх партый і арганізацый, дзе была створана Цэнтральная рада беларускіх арганізацый (пазней стала называцца Вялікая Беларуская Рада)—кіруючы орган беларускага нацыяналь-нага руху. Асноўнымі патрабаваннямі Рады былі прызнанне аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі, развіццё нацыянальнай культуры і мовы, арганізацыя беларускага войска. У БСГ адбыўся раскол.
Значна актывізавалі сваю дзейнасць бальшавікі. Іх уплыў і аўтарытэт значна ўзрос пасля актыўнай барацьбы з карнілаўскім мяцяжом.
Пасля Лютаўскай рэвалюцыі ў Беларусі значна ўзмацнілася палярызацыя сіл. Пасля таго, як 4 ліпеня 1917 г. у Петраградзе была расстраляна паўмільённая несанкцыяніра-ваная дэман-страцыя, скончылася двоеўладдзе. Улада апынулася ў руках Часовага ўрада.
Такім чынам, Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. прывяла да звяржэння самадзяржаў'я, але ў выніку асаблівых абставін на Беларусі, як і ў Расіі, утварылася двоеўладдзе. Праіснавала яно з лютага—сакавіка да ліпеня 1917 г.
2. Развіццё культуры Рэспублікі Беларусь на сучас-ным этапе.
Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця, абвяш-чэнне дзяржаўнай незалежнасці рэспублікі вызначылі накірунак развіцця культуры Беларусі. У змяніўшыхся ўмовах выразна праявіліся новыя яе рысы:
1) паступовае пераадольванне ідэалагічнага і дзяржаўнага кантролю ў культуры;
2) пашырэнне альтэрнатыўных форм і жанраў развіцця культуры;
3) нацыянальна-культурнае адраджэнне;
4) вяртанне гістарычнай спадчыны беларускага народа.
Разам з тым у сувязі з крызісам скараціліся дзяржаўныя выдаткі на дзейнасць устаноў культуры, што негатыўна адбілася на ўстановах навукі і культуры.
На сучасным этапе вялікая работа праводзіцца па адрад-жэнню беларускай мовы і беларускай культуры. У 1990 г. была прынята цэлая Дзяржаўная праграма развіцця беларускай мовы і іншых нацыянальных моў. Многія школы перайшлі на навучан-не на роднай мове. З'явіліся новыя тыпы навучальных устаноў:
ліцэі, гімназіі, каледжы. Недзяржаўныя ВНУ, якіх на 1998 г. налічвалася 17, сталі альтэрнатыўнымі дзяржаўным ВНУ. У якасці самастойнага прадмета вывучаецца гісторыя Беларусі. У 1995. у адпаведнасці з вынікам рэферэндума статус дзяржаўнай так-сама атрымала і руская мова. Паслядоўна ідзе працэс фарміра-вання нацыянальнай сістэмы адукацыі. Аднак праблемай па-куль што застаецца матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне навучальных устаноў.
На новую ступень развіцця паднялася ў 90-я гады бела-руская літаратура. Вялікі ўклад уносяць В. Быкаў, С. Грахоўскі, А. Звонак, А. Лойка, Н. Гілевіч, У. Арлоў, Р. Барадулін, Г. Бураўкін, В. Зуёнак і інш.
У 90-я гг. выдадзены дзесяткі даследванняў па гісторыі і культуры Беларусі. Паявіліся працы па энтагенэзу беларусаў, па гісторыі Полацкага княства, Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы
Паспалітай. Сярод іх працы М. Біча, М. Ермаловіча, Г. Штыхава. Выдадзены працы па гісторыі У. Ластоўскага, М. Доўнар-Заполь-скага і інш. Важнае значэнне для распрацоўкі канцэпцыі гісторыі Беларусі мела Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў у 1993 г. У 1994—1995 гг. выйшлі "Нарысы гісторыі Беларусі".
У тэатральным мастацтве набыццё творчай свабоды пры-вяло да далейшага павышэння яго ролі ў жыцці грамадства. Былі створаны новыя тэатры і тэатральныя калектывы: драм-тэатр у Мазыры, Слоніме, тэатр-студыя ў Мінску, першы ў Беларусі прыватны тэатр у Гомелі. У рэпертуарах многіх тэат-раў вядучае месца занялі спектаклі па нацыянальнай тэматыцы. Падзеяй у тэатральным жыцці стала пастаноука спектакля "Тутэйшыя" Я. Купалы, оперы "Дзікае паляванне караля Стаха" у пастаноўцы У. Солтана.
Традыцыйным стала правядзенне музычных фестываляў "Славянскі базар" у Віцебску, "Мінская вясна", "Беларуская сакавіца" і інш.
Такім чынам, на сучасным этапе культура Беларусі зрабіла значныя поспехі, і дасягненні яе пераважаюць тыя цяжкасці і недахопы, якія яшчэ не пераадолены ў развіцці Рэспублікі Бе-ларусь.
БІЛЕТ 20
1. Прычыны, асноўныя падзеі і вынікі буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі 1905—1907 гг. і лютаўскай рэ-валюцыі 1917 г. у Беларусі.
У пачатку XX ст. у Беларусі, як і ў Расійскай імперыі ў цэлым абвастрыліся:
1) супярэчнасці паміж новымі капіталістычнымі адносінамі і феадальнымі перажыткамі;
2) супярэчнасці паміж пралетарыятам і буржуазіяй;
3) нацыянальнае пытанне; аграрнае пытанне.
Усё гэта прывяло да рэвалюцыйных падзей 1905—1907 гг. У гэты час сфарміраваліся 3 палітычныя лагеры:
1) кансерватыўны, урадавы;
2) ліберальны;
3) рэвалюцыйна-дэмакратычны.
Урадавы лагер імкнуўся захаваць самадзяржаўе ў Расіі, ліберальны марыў аб пераўтварэннях у краіне, выступаў за канстытуцыйную манархію. Рэвалюцыйна-дэмакратычны лагер змагаўся за шырокія дэмакратычныя пераўтварэнні, за дэмакратычную рэспубліку.
Такімчынам, рэвалюцыя 7905—1907 гг. пачалася 9 студзеня. Расстрэл мірнай дэманстрацыі рабочых у гэты дзень у Пе-цярбургу знайшоў адразу водгук у Беларусі. У многіх беларускіх гарадах 11—15 студзеня 1905 г. прайшлі забастоўкі салідарнасці. У беларускіх губернях баставала ў студзені 34 тыс. чалавек. Пракацілася хваля эканамічных забастовак. Агульныя палітычныя стачкі адбыліся ў Брэсце, Полацку, Гродне, Мазыры і інш.
Уздым рэвалюцыйнай актыўнасці мас патрабаваў дак-ладнага кіраўніцтва. Ініцыятарамі і кіраўнікамі выступленняў сталі партыі дэмакратычнага лагера—РСДРП, эсэры, Бунд, ППС, БСГ. Але адзінства дзеянняў у іх не было. Гэта адмоўна адлюстравалася на тактыцы дзеянняў.
Вясной і летам 1905 г. на Беларусі назіраўся ўздым рэва-люцыйнага руху. У красавіку—чэрвені 1905 г. палітычнымі выступленнямі было ахоплена 56 гарадоў і мястэчак Беларусі.
Пад уплывам руху рабочых шырокі размах набыў сялянскі рух. У чэрвені 1905 г. адбылося 175 сялянскіх паўстанняў. Яны былі накіраваны супраць памешчыкаў і мясцовых органаў улады.
У адказ на паўстанне на браняносцы "Пацёмкін" у Мінску ўзбунтаваліся салдаты чыгуначнага батальёна. накіраванага з Баранавіч на Далёкі Усход. У Віцебску ў жніўні—верасні адбываліся хваляванні сярод салдат-запаснікоў, мабілізаваных у Рызе. Вы-ступалі салдаты асобных часцей Магілёўскага, Грод-зенскага і Брэст-Літоўскага гарнізонаў, Бабруйскага дысцыплінарнага батальёна.
Пад націскам рэвалюцыі царызм прыняў рашэнне стварыць заканадаўчую Думу. 6 жніўня 1905 г. цар Мікалай II падпісаў Мані-фест аб скліканні Думы, аднак рэвалюцыйны ўздым змёў Думу.
У кастрычніку 1905 г. рэвалюцыйны рух дасягнуў асаблівага размаху, адбылася ўсерасійская палітычная стачка. У гэтых умовах царызм быў вымушаны пайсці на палітычныя ўступкі. 17 кастрычніка 1905 г. цар выдаў Маніфест, у якім абяцаў склікаць Дзяржаўную думу с заканадаўчымі правамі, абвяшчаў свабоду слова. сходаў, саюзаў і г.д. Буржуазна-ліберальны лагер быў гэтым задаволены. Аднак працоўныя ставіліся да "Маніфеста 17 кастрычніка" з недаверам. У шэрагу гарадоў прайшлі мітынгі-пратэстаў. У Мінску 18 кастрычніка 1905 г. губернатар горада Курлаў загадаў адкрыць агонь на ўдзельніках мітынгу на Пры-вакзальнай плошчы.
У ходзе кастрычніцкай стачкі ў Расіі ўзніклі Саветы рабо-чых дэпутатаў. Стачачныя камітэты " кааліцыйныя саветы былі створаны ў Мінску, Віцебску, Мазыры, Баранавічах, Пінску, Гомелі.
У пачатку снежня 1905 г. царскі ўрад паспрабаваў авало-даць становішчам у краіне. У адказ на гэта ў Маскве пачалося ўзброенае паўстанне. У падтрымку снежаньскага паўстання забаставалі чыгуначнікі большасці чыгуначных вузлоў Беларусі.
Пасля снежаньскіх падзей 1905 г. рэвалюцыя пайшла на спад. Самадзяржаўе паступова ўзяло сітуацыю пад свой кант-роль. "Левы блок" стаў распадацца. Яго апошняй акцыяй стаў байкот І Дзяржаўнай думы ў 1906 г., аднак ён быў няўдачным.
Станаўленне расійскага парламентарызму ішло цяжка. Першая Дума праіснавала 72 дні, другая—102. 3 чэрвеня 1907 г. быў апублікаваны Маніфест аб роспуску II Думы і змяненні вы-барчай сістэмы. Гэтая падзея стала сапраўдным дзяржаўным пераваротам і азнаменавала паражэнне рэвалюцыі.
Рэвалюцыя 1905—1907 гг. была буржуазна-дэмакра-тычнай. Яна значна аслабіла асновы самадзяржаў'я, зрабіла моцнае ўздзеянне на рабочы і нацыянальна-вызваленчы рух. Фабрыканты і заводчыкі вымушаны былі павысіць заработ ную плату, скараціць працоўны дзень, палепшыць умовы пра-цы рабочых.
Першая расійская рэвалюцыя скончылася. Але яе зада-чы не былі выкананы, мэты—не дасягнуты, таму незадаволе-насць у грамадстве расла. Падштурхоўваўся гэты працэс гас-падарчай разрухай і вайной.
У лютым 1917 г. пачалася другая руская рэвалюцыя. Яна
у Петраградзе перамагла, у выніку чаго закончылася панаван-не дынастыі Раманавых. Але асаблівасцю рэвалюцыі ў Пет-раградзе было тое, што тут склалася своеасаблівае перапля-ценне двух дыктатур—дыктатуры буржуазіі, якую прадстаў-ляў Часовы ўрад і рэвалюцыйна-дэмакратычнай дыктатуры ў выглядзе Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Так утвары-лася ў краіне двоеўладдзе.
У пачатку сакавіка 1917 г., калі звесткі аб перамозе дайшлі да Беларусі, у гарадах і мястэчках прайшлі мітынгі, дэманстрацыі, акцыі непадпарадкавання ўладам. Пачалі стварацца Саветы рабочых салдацкіх дэпутатаў. 4 сакавіка быў створаны Мінскі Савет рабочых дэпутатаў \ Часовы выканаўчы камітэт. Каб аб'яднаць сілы пралетарыяту і салдат 8 сакавіка быў створаны адзіны Мінскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў і адзіны выканаўчы камітэт на чале з бальшавіком Б. Позернам. Сваю асноуную задачу яны бачылі у арганізацыі рабочых і салдат, у абароне іх эканамічных інтарэсаў і палітычных правоў. Саветы на Беларусі прызнавалі кіруючую ролю Петраградскага Саве-та, а разам з тым прызнавалі і Часовы ўрад. Больш таго, яны дапамагалі Часоваму ўраду стварыць мясцовыя органы ўла-ды. Амаль ва ўсіх гарадах Беларусі сталі з'яўляцца буржуаз-ныя "грамадскія камітэты парадку". Прыхільнікамі гэтага былі эсэры, меншавікі і бундаўцы, якія пераважалі ў Саветах. Такі камітэт быў створаны ў Мінску 4 сакавіка 1917 г.
Такім чынам, на Беларусі, як і ў Расіі ў цэлым, склалася цвоеўладдзе.
Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. дала штуршок для дэмакра-тызацыі грамадства. Пачалі стварацца прафсаюзы, выбарныя салдацкія камітэты ў арміі. Ажывілася сялянства. У красавіку 1917 г. прайшоў з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і неакупіра-ваных паветаў Віленскай губерніі, дзе была зроблена спроба вырашыць аграрнае пытанне. Але канчатковае заканадаўчае ра-шэнне аграрнага пытання адкладвалася да Устаноўчага схода.
Таксама ў красавіку прайшоў І з'езд ваенных і рабочых дэпутатаў армій і тылу Заходняга фроту, які прызнаў неабходным працягваць вайну з мэтай абароны рэвалюцыі. У красавіку 1917 г. адбыўся І з'езд беларус'кіх нацыя-нальных арганізацый. Ён адобрыў стварэнне Беларускага на-цыянальнага камітэта (БНК) на чале з Р. Скірмунтам.
Лютаўская рэвалюцыя палітызавала ўсё грамадства. Роз-ныя класы, палітычныя плыні і партыі па-рознаму ўяўлялі да-лейшае развіццё краіны. Партыі буйной буржуазіі падтрымлівалі Часовы ўрад. Ліберальна-дэмакратычныя партыі адстойвалі ідэю прававой пераемнасці старой і новай улады, патрабавалі ўстанаўлення канстытуцыйнай манархіі. Дробнабуржуазныя партыі выступалі за больш радыкальную перабудову грамад-ства. Адзіная партыя, якая не супрацоўнічала з Часовым ура-дам была партыя бальшавікоў на чале з У. Леніным.
Значна ўзмацнілася размежаванне палітычных сіл на Беларусі. Тут дзейнічалі пасля Лютаўскай рэвалюцыі і кадэты, і меншавікі, і эсэры, і бальшавікі.
Вясной 1917 г. аформілася Беларуская народная партыя сацыялістаў (БНПС), галоўным патрабаваннем якой было прадастаўленне Беларўсі аўтаноміі ў межах Расійскай дзяржавы. Актывізавалі сваю дзейнасць Яўрэйская сацы-ял-дэмакратычная рабочая партыя, Бунд. Узнавіла сваю дзейнасць Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ). У ліпені 1917 г. у Мінску адбыўся другі з'езд беларускіх партый і арганізацый, дзе была створана Цэнтральная рада беларускіх арганізацый (пазней стала называцца Вялікая Беларуская Рада)—кіруючы орган беларускага нацыяналь-нага руху. Асноўнымі патрабаваннямі Рады былі прызнанне аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі, развіццё нацыянальнай культуры і мовы, арганізацыя беларускага войска. У БСГ адбыўся раскол.
Значна актывізавалі сваю дзейнасць бальшавікі. Іх уплыў і аўтарытэт значна ўзрос пасля актыўнай барацьбы з карнілаўскім мяцяжом.
Пасля Лютаўскай рэвалюцыі ў Беларусі значна ўзмацнілася палярызацыя сіл. Пасля таго, як 4 ліпеня 1917 г. у Петраградзе была расстраляна паўмільённая несанкцыяніра-ваная дэман-страцыя, скончылася двоеўладдзе. Улада апынулася ў руках Часовага ўрада.
Такім чынам, Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. прывяла да звяржэння самадзяржаў'я, але ў выніку асаблівых абставін на Беларусі, як і ў Расіі, утварылася двоеўладдзе. Праіснавала яно з лютага—сакавіка да ліпеня 1917 г.
2. Развіццё культуры Рэспублікі Беларусь на сучас-ным этапе.
Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця, абвяш-чэнне дзяржаўнай незалежнасці рэспублікі вызначылі накірунак развіцця культуры Беларусі. У змяніўшыхся ўмовах выразна праявіліся новыя яе рысы:
1) паступовае пераадольванне ідэалагічнага і дзяржаўнага кантролю ў культуры;
2) пашырэнне альтэрнатыўных форм і жанраў развіцця культуры;
3) нацыянальна-культурнае адраджэнне;
4) вяртанне гістарычнай спадчыны беларускага народа.
Разам з тым у сувязі з крызісам скараціліся дзяржаўныя выдаткі на дзейнасць устаноў культуры, што негатыўна адбілася на ўстановах навукі і культуры.
На сучасным этапе вялікая работа праводзіцца па адрад-жэнню беларускай мовы і беларускай культуры. У 1990 г. была прынята цэлая Дзяржаўная праграма развіцця беларускай мовы і іншых нацыянальных моў. Многія школы перайшлі на навучан-не на роднай мове. З'явіліся новыя тыпы навучальных устаноў:
ліцэі, гімназіі, каледжы. Недзяржаўныя ВНУ, якіх на 1998 г. налічвалася 17, сталі альтэрнатыўнымі дзяржаўным ВНУ. У якасці самастойнага прадмета вывучаецца гісторыя Беларусі. У 1995. у адпаведнасці з вынікам рэферэндума статус дзяржаўнай так-сама атрымала і руская мова. Паслядоўна ідзе працэс фарміра-вання нацыянальнай сістэмы адукацыі. Аднак праблемай па-куль што застаецца матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне навучальных устаноў.
На новую ступень развіцця паднялася ў 90-я гады бела-руская літаратура. Вялікі ўклад уносяць В. Быкаў, С. Грахоўскі, А. Звонак, А. Лойка, Н. Гілевіч, У. Арлоў, Р. Барадулін, Г. Бураўкін, В. Зуёнак і інш.
У 90-я гг. выдадзены дзесяткі даследванняў па гісторыі і культуры Беларусі. Паявіліся працы па энтагенэзу беларусаў, па гісторыі Полацкага княства, Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы
Паспалітай. Сярод іх працы М. Біча, М. Ермаловіча, Г. Штыхава. Выдадзены працы па гісторыі У. Ластоўскага, М. Доўнар-Заполь-скага і інш. Важнае значэнне для распрацоўкі канцэпцыі гісторыі Беларусі мела Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў у 1993 г. У 1994—1995 гг. выйшлі "Нарысы гісторыі Беларусі".
У тэатральным мастацтве набыццё творчай свабоды пры-вяло да далейшага павышэння яго ролі ў жыцці грамадства. Былі створаны новыя тэатры і тэатральныя калектывы: драм-тэатр у Мазыры, Слоніме, тэатр-студыя ў Мінску, першы ў Беларусі прыватны тэатр у Гомелі. У рэпертуарах многіх тэат-раў вядучае месца занялі спектаклі па нацыянальнай тэматыцы. Падзеяй у тэатральным жыцці стала пастаноука спектакля "Тутэйшыя" Я. Купалы, оперы "Дзікае паляванне караля Стаха" у пастаноўцы У. Солтана.
Традыцыйным стала правядзенне музычных фестываляў "Славянскі базар" у Віцебску, "Мінская вясна", "Беларуская сакавіца" і інш.
Такім чынам, на сучасным этапе культура Беларусі зрабіла значныя поспехі, і дасягненні яе пераважаюць тыя цяжкасці і недахопы, якія яшчэ не пераадолены ў развіцці Рэспублікі Бе-ларусь.
БІЛЕТ 19
1. Беларускі нацыянальна-культурны рух у пачатку XX ст.
Прадвеснікам беларускага нацыянальна-культурнага руху з'явілася інтэлігенцыя, якая ў І палове XIX ст. зацікавілася бе-ларускім этнасам, пачала вывучацьяго песні, казкі, звычаі, аб-рады, запісваць і публікаваць іх.
У II палове XIX ст. назіраўся пэўны ўздым беларускага нацыянальна-культурнага руху сярод інтэлігенцыі Менска, Вільні, Віцебска. Ужо ў пачатку 60-х гадоў ставілася пытанне аб прад-стаўленні права на самавызначэнне былым "правінцыям" Рэчы Паспалітай—Літве, Беларусі і Украіне.
У канцы 90-х гадоў у Менску па ініцыятыве братоў Луцке-вічаў утварыўся гурток з мэтай вывучэння Беларусі і распра-цоўкі беларускага нацыянальнага пытання. У 1902 г. Луцкеві-чы паступілі вучыцца ў Пецярбург і заснавалі там легальны студэнцкі "Гурток беларускай народнай асветы", які працяг-ваў пачатую ў Менску дзейнасць. Дзякуючы "Гуртку" у 1903 г. быў выдадзены зборнік вершаў Я. Лучыны "Вязанка", а ў 1904 г.—"Калядная чытанка" і "Вялікодная пісанка".
У 1903 г. на аснове нацыянальна-культурных гурткоў бе-ларускай моладзі Менска, Вільні і Пецярбурга была ўтворана "Беларукая рэвалюцыйная грамада". Стваральнікамі і кіраўн-ікамі яе былі, акрамя Луцкевічаў, Алесь Бурбіс, Алаіза Пашкевіч, Вацлаў Іваноўскі і інш.
Пачатак XX ст. з'явіўся важным этапам у працэсе ўтва-рэння беларускай нацыі. Яшчэ ў канцы XIX ст. прадстаўнікі
беларускай інтэлігенцыі тэарэтычна абгрунтавалі існаванне самастойнага этнасу і абвясцілі яго права на роўнасць з іншымі народамі, права на палітычнае самавызначэнне свайго лёсу. У пачатку XX ст. завяршылася арганізацыйнае афармленне пер-шай нацыянальнай палітычнай партыі, якая выступша з рэва-люцыйна-дэмакратычнай праграмай барацьбы за нацыяналь-ную свабоду беларускага народа. Але з прычыны існавання фактычнай забароны беларускамоўнага друку ў царскай Расіі, працэс складвання нацыянальнай літаратурнай мовы яшчэ не завяршыўся.
Уздыму нацыянальнага руху ў Беларусі садзейнічала рэ-валюцыя 1905—1907 гг. Арганізатарам, ідэйным і палітыч-ным кіраўніком барацьбы з'яўлялася Беларуская сацыялі-стычная грамада. Бліжэйшай сваёй задачай БСГ абвясціла звяржэнне самадзяржаўя, утварэнне Расійскай федэратыў-най дэмакратычнай рэспублікі са свабодным самавызна-чэннем і культурна-нацыянальнай аўтаноміяй народнасцей. Легальным органам БСГ стала штотыднёвая газета "Наша доля", якая пачала выдавецтва ў 1906 г. у Вільні. Неафіцый-нымі яе рэдактарамі былі Луцкевічы, Цётка, Умястоўскі. Пас-ля закрыцця "Нашай долі" стала выдавацца ў Вільні што-тыднёвая легальная газета "Наша ніва" (1906 г., лістапад). Аноўным аб'ектам БСГ заставалася вёска. Уплыў БСГ у ра-бочым руху гарадоў, за выключэннем Менска і Вільні, амаль не адчуваўся з-за нязначнай колькасці беларускіх рабочых і іх нізкай нацыянальнай свядомасці.
Важную ролю ў развіцці беларускага нацыянальна-куль-турнага руху і ў пашырэнні нацыянальнай асветы адыграла дзейнасць кнігавыдавецкай суполкі "Загляне сонца і ў наша аконца". Суполка арганізавала некалькі выданняў. Так, у 1907 г. выйшлі з друку "Дудка беларуская" Ф. Багушэвіча і ў перак-ладзе В. Дуніна-Марцінкевіча "Пан Тадэуш" А. Міцкевіча. Так быў пакладзены пачатак сістэматычнаму выданню беларуска-моўных кніг. Суполка арганізавала рэкламу і продаж сваіх і іншых выданняў на беларускай мове, а таксама рускіх і польскіх кніг пра Беларусь.
Атакі ў перыяд рэакцыі супраць беларускага нацыяналь-нага руху з адкрытым адмаўленнем існавання беларускай на-цыі аказаліся беспаспяховымі. Але ў такіх умовах беларускі адраджэнцкі рух быў вымушаны ў асноўным абараняцца ад націску рэакцыйных сіл, якія па сваёй магутнасці непараўналь-на пераўзыходзілі яго. Расла папулярнасць "Нашай нівы". Па-шырыўся беларускі кнігадрук. У 1908—1914 гг. выйшлі ў свет 77 беларускіх кніг. Публікаваліся творы В. Дуніна-Марцінкев-іча, Ф. Багушэвіча, Цёткі, Я. Купалы. Я. Коласа, М. Багдановіча, Ц. Гартнага і інш. Другое месца па колькасці выданняў займа-ла навукова-папулярная літаратура. Значныя поспехі назірал-іся і ў развіцці беларускага нацыянальнага мастацтва.
Характэрнай асаблівасцю беларускага нацыянальнага руху ў пачатку XX ст. з'яўлялася тое, што ён развіваўся пад кіраўніцтвам адной партыі—БСГ, а затым на працягу доўгага часу—адной газеты "Наша ніва". Беларускі нацыянальны рух
быу сялянскім, народніцкім па характары. Намбольш актыунан яго сілай была сялянская і дробна-шляхецкая па паходжанні інтэлегенцыя.
2. Станаўленне суверэннай Рэспублікі Беларусь. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь.
Адзінага погляду на прычыну краху савецкай таталітарнай сгстэмы не існуе. Але трэба адзначыць, што выбар шляхоў развіцця быўдобраахвотным. Ён стаў вынікам прызнання ўлад СССР неабходнасці карэнных змен ва ўсіх сферах жыцця.
27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў "Дэклара-цыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі". Адпаведна Дэкларацыі Беларусь—
суверэнная дзяржава, якая усталявана на аснове ажыццяулен-ня беларускай нацыі, яе права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршынства народа ў вызначэнні свайго лёсу. Абвяшчэнне суверэнітэту Беларусі было пошукам новых форм сувязей паміж рэспублікамі, спробай пераўтварэння нацыяналь-
на-дзяржаўных адносін.
У жніўні 1991 г. былі прыняты рашэнні аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі.
У верасні 1991 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў новую назву дзяржавы—Рэспубліка Бепарусь.
Важнейшым крокам да станаўлення незалежнасці было 8 снежня 1991 г. У гэты дзень кіраўнікі Беларусі, Украіны і Расіі прынялі рашэнне і падпісалі пагадненне аб прыпыненні існа-вання СССР, а таксама аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).
Такім чынам, Беларусь уступіла ў новы этап свайго развіцця. Вялікае значэнне мела прыняцце 15сакавіка 1994 г. Канстытуцыі РБ. У лістападзе 1996 г. на рэспубліканскім рэферэндуме ў Канстытуцыю РБ былі ўнесены папраўкі і дапаўненні.
Канстытуцыя—гэта асноўны закон дзяржавы, які вызна-чае дзяржаўны і грамадскі лад, прынцыпы і парадак стварэння прадстаўнічых органаў улады, выбарчую сістэму, правы і абавязкі грамадзян.
Адпаведна Канстытуцыі, Рэспубліка Беларусь з'яўляецца ўнітарнай дэмакратычнай сацыяльна-прававой дзяржавай.
Прынятая Канстытуцыя РБ налічвае 9 раздзелаў, 146 ар-тыкулаў. Найвышэйшай каштоўнасцю і мэтай дзяржавы з'яў-ляецца чалавек, яго правы, свабоды, гаранты іх рэалізацыі. Носьбітам суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь абвешчан на-род, які ажыццяўляе сваю ўладу праз прадстаўнічыя органы
ўлады. Дэмакратыя ў рэспубліцы ажыццяўляецца на аснове разнастайнасці палітычных інстытутаў, ідэалогіі. поглядаў. Дзяр-жава засноўваецца на прынцыпе падзелу ўлад: заканадаўчай, выканаўчай і судовай. Заканадаўчым органам Рэспублікі Бе-ларусь з'яўляецца Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь—парламент, які складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Выканаўчая ўлада належыць Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь. Судовую ўладу ажыццяўляюць суды. Кан-троль за канстытуцыйнасцю нарматыўных актаў у дзяржаве ажыццяўляецца Канстытуцыйным Судом Рэспублікі Беларусь.
Упершыню ў рэспубліцы ў адпаведнасці з Канстытуцыяй уведзена прэзідэнтская форма праўлення. Прэзідэнт з'яўля-ецца кіраўніком дзяржавы, гарантам Канстытуцыі РБ, праў і свабод чалавека і грамадзяніна. 10 ліпеня 1994 г. першым прэзідэнтам краіны быў абраны А.Р. Лукашэнка. Дзейнасць прэзідэнта падкантрольна толькі парламенту, рэгламентуецца Канстытуцыяй РБ і законамі дзяржавы.
Трэба зазначыць, што Канстытуцыя РБ адпавядае ўсім асноўным параметрам сусветных дэмакратычных стандартаў дзяржаўнага і грамадскага будаўніцтва.